Türkçe Deyimler Sözlüğü'nde ara

Cahile söz anlatmak, deveye hendek atlatmaktan güçtür.
Evreni, dünyayı, hayatı tanıtacak kısa bilgileri bile öğrenememiş bir kimseyle konuşmak, anlaşmak güçtür. “Ben diyorum bayram haftası, sen diyorsun mangal tahtası” sözü, “kazı koz anlamak”, “elifi görse mertek sanmak” deyimleri bilgisiz, okumamış kimselerle anlaşmanın zorluğunu anlatır. Cahil insanın dünyası dardır, sınırlıdır. Görgüsü kıttır. İnanışları boş inançlara dayanır. Bilimsel düşünemez. Böylesi kimselerle anlaşmak güçtür.
Bir kötünün yedi mahalleye zararı var.
Kötü bir insanın yarattığı zararlar yalnız kendini etkilemez. Kötü olanın gücüne göredir; eve kötülük, mahalleye kötülük, bir topluma kötülük, tüm dünyaya kötülük yapabilir.
Kaçan balık büyük olur.
Ortadan kaybolan bir şeyin öneminin aşırı derecede arttığını anlatır. / “Kel ölür sırma saçlı olur, kör ölür badem gözlü olur” atasözüyle eşanlamlıdır.
“Kör ölse badem gözlüydü derler Dilsiz ölse şirin sözlüydü derler / Balık kaçsa kırk yüz gözlüydü derler Serçe uçsa ya toy yahut kaz olur.” (Mesti)
Aşk ağlatır, dert söyletir.
Bir sorunu (meselesi), bir derdi olan kimse rahat bir insan değildir. Düşünür, danışır, üzülür, konuşur... Ta ki, sorunu çözüm bulana, derdi yok olana dek...
“Aşk ağlatır, dert söyletir insanı Öz ağlarsa göz de ağlar demişler.” (Figanî) / “Alım şaşırttın beni Aşka düşürttün beni Aşk adamı ağlatır, / Dert adamı söyletir.” (Halk Türküsü)
Ecel geldi cihana, başağrısı bahane.
“Ölümlerde bir sebep aranır, oysa ölecek kişinin alnına ne zaman öleceği önceden yazılmıştır” inancını anlatır.
“Sıtmadan, frengiden, veremden Bıktık tavuk gibi ölmekten Çoktan çıktı başağrısı Ecele bahane olmaktan.” (Rıfat Ilgaz)
Sarımsağı gelin etmişler, kırk gün kokusu çıkmamış.
İnsanlar kısa zamanda anlaşılmaz. Bir kimse hakkında hemen bir yargıya varmak kişiyi, yanıltabilir. Bir de kusurlarını iyi saklayan biri, insanı daha çok yanıltabilir. Beklemek gerek. / “Kötü bir şey ne denli gizlenirse gizlensin bir gün açığa çıkar.”
Kardeş kardeşi atmış, yar başında tutmuş.
Kardeşin kardeşten geçemeyeceğini anlatır. / “Kardeş kardeşi bıçaklamış, dönmüş yine kucaklamış” atasözüyle eşanlamlıdır.
Aslan kocayınca sıçan deliği gözetir.
Büyük işler yapmış bir kimse, yaşlanınca küçük işlerle yetinir.
Hayır dile komşuna, hayır gelsin başına.
Başkaları için iyi duygular besleyen, başkalarınca iyi duygularla karşılanır.
Yaş kesen, baş keser.
Bir ağacın kesilmesi, bir insanın kaybı kadar önemlidir.

Pages