Türkçe Deyimler Sözlüğü'nde ara

Göz gördüğünü ister.
İnsanlar gördüklerinden bir pay umar, kendilerinin de olmasını isterler.
Balık baştan kokar.
Toplum hayatında “başta” olanların önemli yeri vardır. Toplumu etkileyen kötü olaylarda genellikle baştakilerin payı büyüktür. “Önder”, “lider”, “baş” denilen kimseler, gerçekten sıfatlarına uygun davranmak zorundadırlar. İnsanların mutluluğu yada mutsuzluğu biraz da bu “baş”ların davranışlarındandır.
“Ata bindim, ovada Yağ erittim tavada Balık baştan kokarmış Geç öğrendim dünyada.” (Halk Türküsü)
Aza kanaat etmeyen çoğu hiç bulamaz.
“Büyük” olan, “çok” olan şeylerin “az”lardan meydana geldiğini unutmamak gerekir. Azı küçümseyenin çoğu elde etmesi kolay değildir. “Aza demişler nereye, çoğun / yanına demiş” sözü, varlıklı kimselerin, küçük kazançları küçümsemediğini anlatır.
“Herşeyirı çokluğu azından olur Aza kanaat et her an demişler.” (Mir’ati)
Rahat ararsan mezarda.
Hiç bir üzüntüye kapılmadan, yorulmadan, kaygısızca yaşama imkânsızdır. / “Ağrısız baş mezarda gerek” atasözüyle eşanlamlıdır.
Erkeğin kalbine giden yol midesinden geçer (Kalbin yolu mideden geçer).
Aç insan sevgi duyamaz.
Cömertle nekesin harcı birdir.
Nekes (cimri) her şeyin en ucuzunu, dolayısıyla en kötüsünü alır. Bu yüzden de aldığı şey çabuk eskir, çabuk tükenir. Cömertse çok para vererek o şeyin en iyisini alır. Bu yüzden de aldığı şey işe yarar. Sonunda cimri de cömert gibi çok para harcamış olur.
Bir ağaçtan okluk da çıkar, bokluk da.
Bak: “Bir ağaçta gül de biter diken de.”
At sahibine göre eşinir (kişner).
İnsan başkalarının buyruğunda olduğu sürece, serbest düşünemez, serbest davranamaz, kişilik sahibi olamaz.
Para parayı çeker.
Paralı kimselerin daha paralı, daha zengin olabileceğini, parasızlara bu kapının kapalı olduğunu anlatır.
Yalnız kalanı kurt yer.
İnsan tek başına kendini koruyamaz, haklarını savunamaz. Birleşmek, birlik olmak, böylece kuvvetli olmak zorunluğu vardır. / “Bir elin nesi var, iki elin sesi var” atasözüyle yakın anlamlıdır.

Pages