Türkçe Deyimler Sözlüğü'nde ara

Alçacık eşeğe herkes biner.
Zayıf, güçsüz kimseye herkes kötülük edebilir.
Yürük at yemini kendi arttırır.
Bir işte büyük gayret ve üstün başarı gösterenlere ister istemez en yüksek emek payı verildiğini anlatır.
“Yüğrük at arttırır yemin giderek.” (Levni)
Deve büyüktür ama, beşini bir eşek yeder.
Her büyük görünen şeyin aslında göründüğü gibi büyük olmadığını anlatır.
“Kervan yola çıksa alel-ekseri Bir eşek katarı yeder demişler.” (Yesarî)
Dilin cirmi küçük, cürmü büyük.
Dil küçük bir maddedir, ama gereksiz konuşmalar insana büyük zararlar verir.
Dokuz ölç, bir biç.
Bir işi yapmadan önce çok düşünmenin gereği anlatılır.
Çobanın gönlü olursa, tekeden süt sağar (yağ çıkarır).
Olmazı olur yapmak. Değişmez doğrular gibi görünen birçok şey zamanla değişmiştir. Kuvvetli istek, kesin karar ve insan emeği, olmazı olur yapmış; yeni yeni şeyler yaratmıştır, Halk edebiyatında adı geçen Ferhat, olmazı olur yapmanın efsanevi bir örneğidir.
“Buna kimi âdem-i imkân derler, / Olmaz olmaz deme, olmaz olmaz.” (Fatih) / “Rahat etmekse muradın çobanın gönlünü yap Çoban isterse eğer bir tekeden yağ çıkarır.” (Hamami Zade İhsan)
Bülbülün çektiği dili belâsıdır.
Düşünmeden söylenen sözlerin insanı güç durumlara düşüreceğini anlatır.
“Sanmayınız mihneti gam bülbülle gülden geldi, / Kafese girdi belâ başına dilden geldi.” (Naima Tarihi)
Körle yatan şaşı kalkar.
Bak: “Kişi refikinden azar.”
Eğilen baş kesilmez.
Aman dileyen, suçunu kabul edip teslim olana karşı iyi davranmanın gereğini anlatır. / “Aman diyene kılıç kalkmaz” atasözüyle eşanlamlıdır.
Aşıka Bağdat ırak gelmez.
Bir şeye tutkusu olan, bir amaca ulaşmak isteyen kimse, davranışlarında çok zaman insanüstü bir çaba gösterir. Açlık, susuzluk, yorgunluk, rahatının bozulması onun için pek önemli değildir.

Pages