Türkçe Deyimler Sözlüğü'nde ara

Kaçan balık büyük olur.
Ortadan kaybolan bir şeyin öneminin aşırı derecede arttığını anlatır. / “Kel ölür sırma saçlı olur, kör ölür badem gözlü olur” atasözüyle eşanlamlıdır.
“Kör ölse badem gözlüydü derler Dilsiz ölse şirin sözlüydü derler / Balık kaçsa kırk yüz gözlüydü derler Serçe uçsa ya toy yahut kaz olur.” (Mesti)
Şeytanla ortak buğday eken samanım alır.
Bak: “Şeytanla kabak ekenin kabak başına patlar.”
Şeytanın dostluğu darağacına kadardır.
“Şeytan” sözcüğü burada “kurnaz, her an kötülük düşünen adam” anlamındadır. Böyle bir kimseyle dostluk kurulamayacağı; kurulduğunda, bu yakınlıktan yararlanarak insanı ölüme götürecek kadar kötülük yapacağı anlatılır.
Düğün aşıyla dost ağırlanmaz.
Dost ağırlamaları özen ister, özel ilgi ister.
Bir sürçen atın başı kesilmez.
İnsanlar genellikle kusur işlerler. Kusur işleyeni anlamaya çalışmak, onun bir daha kusur işlememesini sağlamak gerekir.
“Affeyleyelim ki belki bilmez Bir sürçen atın başı kesilmez.” (Gufrani)
Kişiyi (herkesi) nasıl bilirsin, kendin gibi.
Bak: “Herkesi (kişiyi) nasıl bilirsin, kendin gibi.”
Su başından (bendinden) kesilir (bağlanır).
Bir şeyin nedeni bulunmazsa çözüm yolu da bulunamaz. Bir kötülüğün çıkış kaynağı, kökü bulunur, kurutulursa ya da kesip atılırsa kötülük ortadan kalkar.
Şeytanla kabak ekenin kabak başına patlar.
Her an insana kötülük edebilecek bir kimseyle ortak iş yapan büyük zarar görür. / “Şeytanla ortak buğday eken, samanını alır” atasözüyle eşanlamlıdır.
Ağacı kurt, inşam dert yer.
Ağacı, içinden kemiren kurt; insanı, üzüntüleri eskitir, yıpratır.
Bugünün işini yarına bırakma.
Bugünün insanının boş zamanı yoktur. Her an bir iş yapmak zorundadır. Günlük iş bitmezse ertesi günkü de eklenir ve gide gide altından kalkılmaz olur.
“İt ağzı tutulmaz her sözü duyma Bugünkü işini yarına koyma.” (Mir’ati) / “Bugünkü işini koyma yarma Yar yıkıldığı gün tozar demişler.” (Levni)

Pages