Türkçe Deyimler Sözlüğü'nde ara

Güllük gülistanlık
Bir yerin bolluk, rahat içinde ve güzel oluşu.
Arkadan söylemek
Bir kimseyi kendi olmadan çekiştirmek.
Tabanları kaldırmak
Koşmak. (*)
Kaçmak, koşmak anlamında bir deyimdir. Nasrettin Hoca, yağmurlu bir günde evinin balkonunda oturmuş, gelip geçenleri seyredermiş. Yağmurun insanlara oynadığı oyun onu pek eğlendiriyormuş. Yediden yetmişe dek herkes yağmurdan kaçan kaçanaymış. Bir ara tanıdığı yaşlı bir adamın da saçı sakalıyla, cüppesiyle koştuğunu görür, onu durdurarak: “Çoluk çocuğun koşmasına şaşmadım, ama senin şu saçın sakalınla Tann’nın rahmetinden kaçışını bir tuhaf buldum” der. Adam, yağmurdan kaçmanın doğru olmayacağını Hoca’dan duyduktan sonra koşmaktan vazgeçer, bir iyice de ıslanır. Bir başka gün de işin tam tersi olur. Bu kez yaşlı adam oturmuş, yağmuru, insanları seyrederken Nasrettin Hoca’nın paçaları sıvayıp koştuğunu görür. “Bu ne hal Hoca?” diye bağırır. “Ele verirsin talkını, kendin yutarsın salkımı!” Hoca altta kalır mı? “Ben senin gibi yağmurdan kaçmıyorum. Tanrının rahmetini çiğnememek için tabanlarımı kaldırıyorum!” cevabını verir.
Kerem buyurun
“Beni dinleyiniz” anlamında söylenir.
Ayaklan dolaşmak
Yürürken ayakları biribirine takılmak. Bir kimsenin yapmak istediği işte ters sonuç alması.
Kafa şişirmek
Gürültüyle rahatsız etmek.
Bin pişman olmak
Çok pişman olmak.
Beyin yayan yürüyeceği, hanımın yavan yiyeceği zaman
Yılın en çok darlık çekilen ayı (ilkbahar).
Haddeden geçirmek
Uzun uzun incelemek.
Ali Paşa vergisi
önce verilip sonra geri alman kıymetli şeyler, hediyeler için kullanılır. (*)
Önce verilip sonra geri alman bir şey, kıymetli bir hediye için “ali paşa vergisi” deyimi kullanılır. Osmanlı vezirlerinden olan Ali Paşa, sayılı akşamcılardanmış. Her akşam sofrasında cariyelerini de bulundurur, onlara oyunlar oynatır, badeler sundururmuş. Oyun sırasında cariyelerin her birine kıymetli hediyeler verirmiş. Sofranın sonuna doğru hediyelerin miktarı da, değeri de artarmış. Fakat ertesi sabah aklı başına gelen Ali Paşa, cariyeleri çağırtarak verdiği hediyeleri birer birer geri alırmış. Zamanla paşanın bu hareketine alışır olunmuş. Her içki akşamının sabahında cariyeler- den, akşamki aldıkları hediyelerin geri alınması gelenek haline gelmiş. Hediyeler geri verilirken gönülsüz davranan cariyelere ötekiler: “Ali Paşa vergisi bu kadar durur kızım!” diyerek hediyeleri geri vermenin doğal olduğunu anlatmak isterlermiş.

Pages