Türkçe Deyimler Sözlüğü'nde ara

Kaymağı seven mandayı yarımda taşır.
Bak: “Pilav yiyen kaşığını yanında (belinde) taşır.”
Arayan mevlâsını da bulur belâsını da.
Bu sözde iki anlam vardır: belâsını aramak: kavgaya sebep olacak olay çıkartmak. Bir de, bir doğruyu, bir gerçeği aramak ve sonunda bulmak. Bu söz, daha çok ikinci anlamda söylenir.
“Koşan elbet varır, düşen kalkar Kara taştan su damla damla akar Birikir, sonra bir gümüş göl olur Arayan hakkı en sonunda bulur.” (Tevfik Fikret)
Her deliğe elini sokma, ya yılan çıkar ya çıyan.
Bilinmeyen bir işe girişmemenin gerektiğini, zararlı sonuç verebileceğini belirtir.
“Gördüğün deliğe parmağını sokma, / Ya akrep çıkar ya yılan demişler.” (Lütfi)
Bal bal demekle ağız tatlanmaz.
Bir şeyin sözünü etmek, o şeye sahip olmayı göstermez. İnsanları, sahibi olmadığı şeyin sahibiymiş gibi göstermenin imkânı yoktur.
“Her çiçekten birer çeşni tatmalı Bal bal desen ağız bal olur mu ya.” (Gufrani) / “Ben güzele güzel mı derim Güzel benim olmayınca.” (Karacaoğlan)
Görünüşe aldanma.
Bir şeyin dış görünüşü insanı aldatabilir. Yakından görmek, tanımak, başka taraflarını da incelemek gerekir.
Alma mazlumun ahım, çıkar aheste aheste.
Bir kişiye, bir topluma kötülük eden kişi, bir gün cezasını görür. Günlük yaşantımızda ve tarihte pek çok örnekleri vardır. Çünkü doğa ve toplum yasaları daima “ezilen”den yanadır. / “Eden bulur” atasözüyle eşanlamlıdır.
“Bilmez misin cihanda kişi ettiğini bulur.” (Beliğ)
Adamın (insanın) kötüsü olmaz, meğer züğürt ola.
İnsanlar paralarına göre değerlendirilmektedir: Parası olana saygı duyulmakta, parasızlar insan yerine konmamaktadır.
Kimi köprü bulamaz geçmeye, kimi su bulamaz içmeye.
Plansız ve âdil olmayan bir düzende birtakım tutarsızlıkların, tersliklerin olabileceğini anlatır.
Bitli baklanın kör alıcısı olur.
Ne varsa dünyada, derece derece birer değeri vardır. Değersiz bir şey yoktur.
Ürüyen köpek ısırmaz.
Gözdağı vermek amacıyla bağırıp çağıran kimselere ö- nem vermemek gerekir.

Pages